اعمال شایسته و مطابق اخلاق، تأثیر معجزه آسایى در ایجاد محبت دارد و اعضاى کانونهاى اجتماع را به سوى فرد نیکوکار، جذب مىکند.
اعمال شایسته و مطابق اخلاق، تأثیر معجزه آسایى در ایجاد محبت دارد و اعضاى کانونهاى اجتماع را به سوى فرد نیکوکار، جذب مىکند. قرآن مى‌فرماید:
«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمـنُ وُدّاً»؛[١]
مسلما آنان که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‌اند، خداوند رحمان، دوستى آنان را در دل‌هاى مردم قرار مى‌دهد.
در شأن آیه یاد شده آمده است که پیامبر اسلام به حضرت على علیه‌السلام تعلیم داده بود که به منظور مهربان شدن دل‌هاى دیگر مؤمنان به آن حضرت، این دعا را بخواند: «اَللّـهُمَّ اجْعَلْ لى عِندَک عَهدا وَاجْعَلْ لى عِنْدَک وَدّا وَاجْعَل لى فى صُدورِ الْمُؤْمِنینَ مَودَّة»، که ناگاه آیه یاد شده نازل شد و از این واقعیت پرده برداشت که ایمان و عمل صالح محبت‌آفرین است.[٢]
در تعالیم دینى، کردارهاى شایسته و اخلاق، نه تنها دوستى آفرین و محبت‌زاست بلکه چونان اکسیر که آهن را به طلاى ناب، مبدل مىکند، از دشمن بدخواه، دوستى گرم و صمیمى مى‌سازد، لذا فرمود در برابر بدرفتارى دیگران، نیکى کنید: «اءِدْفَعْ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ».
در احادیث، اشاره‌هاى فراوانى به رابطه میان کارهاى شایسته و ایجاد محبت شده است، چنان که امام على علیه‌السلام مى‌فرماید:
ثلاث یوجبن المحبّة: حُسنُ الخلقِ وَ حسن الرفقِ و التّواضُعِ؛[٣]
سه چیز، باعث دوستى مى‌شود: خلق نیک، حسن مدارا و فروتنى.
باز آن حضرت علیه‌السلام فرموده است:
عَلیکم بالسخاءِ وَ حُسن الخلق فَانّهُما… یوجبان المحبّة؛[۴]
بر شما باد سخاوت و خلق نیک، چرا که آن دو، سبب محبت و دوستى مى‌شود.
اعمال و اخلاق نیک، نه تنها انسان را محبوب دیگران مىکند، بلکه همه ساکنان آسمان نیز او را دوست خواهند داشت، چنان که پیامبر گرامى اسلام صلى‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود:
هرگاه خداوند، یکى از بندگانم را دوست بدارد، به جبرئیل مى‌گوید: من فلان کس را دوست دارم، شما نیز او را دوست بدار. جبرئیل هم او را دوست خواهد داشت. سپس جبرئیل در آسمان‌ها ندا مى‌دهد که‌اى اهل آسمان، خداوند فلان کس را دوست دارد شما نیز او را دوست بدارید و همه اهل آسمان او را دوست خواهند داشت و سپس پذیرش آن دوستى در زمین، منعکس و زمینیان نیز او را دوست خواهند داشت.[۵]
بر عکس آن هم هست که اعمال ناپسند، آدمى را از آستان رحمت خدا دور ساخته و مغضوب حضرت احدیت مىکند، خداوند فرموده است:
«إِنَّ اللّهَ لا یحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»،[۶]
«وَاللّهُ لا یحِبُّ الظّالِمِـینَ»،[٧]
«إِنَّ اللّهَ لا یحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُوراً»،[٨]
«إِنَّ اللّهَ لا یحِبُّ مَنْ کانَ خَوّاناً أَثِـیماً»،[٩]
«وَاللّهُ لا یحِبُّ المُفْسِدِینَ»،[١٠]
«إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْرِفِـینَ».[١١]
کسى که با رفتارهاى ناپسند از رحمت خدا دور گشت، بى گمان از چشم همنوعان خود نیز مى‌افتد. سخن پیامبر اسلام صلى‌الله‌علیه‌و‌آله گواه این واقعیت است که:
هنگامى که خداوند کسى را دشمن بدارد به جبرئیل مى‌گوید: من فلان کس را دشمن دارم، او را دشمن بدار، جبرئیل نیز از او متنفر مى‌گردد، سپس جبرئیل در میان اهل آسمان‌ها ندا مى‌دهد که خداوند از فلان کس، متنفر است، او را دشمن بدارید، تمامى اهل آسمان نیز او را دشمن مى‌دارند، سپس دشمنى خدا، جبرئیل و اهل آسمان‌ها در میان زمینیان نیز انعکاس مى‌یابد و آن‌ها نیز او را دشمن خواهند داشت.[١٢]
امیرمؤمنان على علیه‌السلام نیز در نصیحت به فرزند خود، محمد حنیفه، وى را از رفتارهاى ناپسند، بدین علت که از دوستى و رفاقت مى‌کاهد، پرهیز مى‌دهد و مى‌فرماید:
از عُجب، بد خلقى و کمى صبر، گریزان باش؛ زیرا با این سه خصلت ناپسند، هیچ همدمى باقى نمى‌ماند.[١٣]
[١] . سوره مریم، آیه ۹۶.
[٢] . طبرسى، مجمع البیان، ج ۶، ص ۸۲۲؛ سیوطى، الدر المنثور، ج ۴، ص ۲۸۷ و بحارالانوار، ج ۲۹، ص ۲۸۹.
[٣] . غرر الحکم محدث ارموى، ج ۳، ص ۳۴۴.
[۴] . همان، ج ۴، ص ۳۰۴.
[۵] . طبرسى، مجمع البیان، ج ۶، ص ۸۲۳ و کنز العمال، ج ۲، ص ۸ .
[۶] . سوره بقره، آیه ۱۹۰.
[٧] . سوره آل عمران، آیه ۵۷.
[٨] . سوره نساء، آیه ۳۶.
[٩] . همان، آیه ۱۰۷.
[١٠] . سوره مائده، آیه ۶۴.
[١١] . سوره انعام، آیه ۱۴۲.
[١٢] . مجمع البیان، ج ۶، ص ۸۲۳ و کنزالعمال، ج ۲، ص ۸ .
[١٣] . بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۷۵.