(٨۵٣) نماز گزار باید در هررکعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از رکوع دو سجده کند و سجده آن است که پیشانى و تمام کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارند.
(٨۵۴) بنا بر احتیاط مقدار پیشانى که به زمین گذاشته مى‌‌شود نباید کمتر از مقدار پهناى یک ناخن باشد، گرچه کفایت مطلق گذاشتن پیشانى روى زمین بدون تعیین مقدار، خالى از وجه نیست، و در صورت رعایت احتیاط در مقدار سجده‌‌گاه، یعنى پهناى یک ناخن، احوط اتصال این مقدار از زمین است به همدیگر؛ پس سجود بر دانه‌‌هاى تسبیح متعارف خلاف احتیاط است.
(٨۵۵) دو سجده روى هم یک رکن است که اگر کسى در نماز واجب عمداً یا از روى فراموشى هر دو را ترک کند، یا دو سجده دیگر به آنها اضافه نماید، نمازش باطل است.
(٨۵۶) اگر عمداً یک سجده کم یا زیاد کند، نماز باطل مى‌‌شود، و اگر سهواً یک سجده کم کند حکم آن بعداً گفته خواهد شد.
(٨۵٧) اگر پیشانى را عمداً یا سهواً بر زمین نگذارد، سجده نکرده است، اگر چه جاهاى دیگر به زمین برسد. ولى اگر پیشانى را به زمین بگذارد و سهواً جاهاى دیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
(٨۵٨) کفایت هرذکرى که در سجده بگوید خالى از وجه نیست. ولى احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه «سُبحانَ الله» یا یک مرتبه «سُبحانَ رَبِّىَ الاْعلى وَ بِحَمْدِه» بگوید و مستحب است «سبحان ربّى الأعلى و بحمده» را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید.
(٨۵٩) در سجود باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد. و اگر نتوانست به اندازه ذکر واجب آرامش بدن داشته باشد، اصل وجوب ذکر ساقط نمى‌‌شود، و اگر به هیچ وجه بدنش آرام نمى‌‌گیرد احوط این است که نماز دیگرى هم بخواند و سجده آن را با اشاره انجام دهد و منظور از آرامش بدن، توقف و مکث بین سر گذاشتن و برداشتن است.
(٨۶٠) اگر پیش از آن که پیشانى به زمین برسد و بدن آرام بگیرد عمداً ذکر سجده را بگوید، یا پیش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل‌‌است.
(٨۶١) اگر پیش از آن که پیشانى به زمین برسد و بدن آرام گیرد، سهواً ذکر سجده را بگوید و پیش از آن که سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده باید دوباره در حال آرام بودن، ذکر را بگوید.
(٨۶٢) اگر بعد از آن که سر از سجده برداشت، بفهمد که پیش از آرام‌‌گرفتن بدن ذکر را گفته یاپیش از آن که ذکر سجده تمام شود سربرداشته نمازش صحیح است.
(٨۶٣) موقعى که ذکر سجده را مى‌‌گوید باید تمام هفت عضو روى زمین باشند و از زمین برداشته نشوند ولى موقعى که مشغول گفتن ذکر نیست، اگر غیر پیشانى جاهاى دیگر را از زمین بردارد و دوباره بگذارد اشکال ندارد.
(٨۶۴) اگر پیش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پیشانى را از زمین بردارد نمى‌‌تواند دوباره به زمین بگذارد و باید آن را یک سجده حساب کند. ولى اگر جاهاى دیگر را سهواً از زمین بردارد، باید دو مرتبه به زمین بگذارد و ذکر را بگوید.
(٨۶۵) بعد ازتمام شدن ذکر سجده اول باید بنشیند تا بدن آرام بگیرد و بعد به سجده رود.
(٨۶۶) جاى پیشانى نمازگزار از محل ایستادن او در قیام و محل دو انگشت بزرگ پا در موقع سجده به اندازه یک خشت که چهار انگشت بسته است باید بلندتر نباشد و احتیاط در این است که پایین‌‌تر از چهار انگشت بسته هم نباشد.
(٨۶٧) در زمین سراشیب که سراشیبى آن درست معلوم نیست، باید جاى پیشانى نماز گزار از جاى انگشتهاى پا بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد و بنا بر احتیاط باید پایین‌‌تر نیز نباشد.
(٨۶٨) اگر پیشانى را سهواً به چیزى بگذارد که از جاى انگشتهاى پا و سر زانوهاى او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندى آن به قدرى است که نمى‌‌گویند در حال سجده است، مى‌‌تواند سر را بردارد و به چیزى که بلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته یا کمتر است بگذارد، و مى‌‌تواند سر را کم کم بکشد تا به روى آنچه به اندازه چهار انگشت یا کمتر است برسد؛ و اگر بلندى آن به قدرى است که مى‌‌گویند در حال سجده است احتیاط واجب آن است که پیشانى را از روى آن بکشد تا به روى چیزى که بلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته یا کمتر است برسد، و اگر کشیدن پیشانى ممکن نیست، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
(٨۶٩) باید بین پیشانى و آنچه بر آن سجده مى‌‌کند چیزى نباشد پس اگر مُهر به قدرى چرک باشد که پیشانى به خود مُهر نرسد، سجده باطل است، ولى اگر مثلا رنگ مُهر تغییر کرده باشد اشکال ندارد.
(٨٧٠) در سجده باید تمام کف دست را بر زمین بگذارد ولى در حال ناچارى پشت دست هم مانعى ندارد. و اگر پشت دست ممکن نباشد، باید مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، باید تا آرنج هر جا را که مى‌‌تواند بر زمین بگذارد و اگر آن هم ممکن نیست، گذاشتن بازو کافى است.
(٨٧١) در سجده باید سر دو انگشت بزرگ پاها رابه زمین بگذارد و اگر روى انگشت بزرگ پا یعنى طرف ناخن و یا پشت آن را هم به زمین بگذارد کافى بودنش خالى از وجه نیست ولى خلاف احتیاط است. و اگر فقط انگشتهاى دیگر پا، یا روى پا را به زمین بگذارد، یا به واسطه بلند بودن ناخن، سر شست به زمین نرسد نماز باطل است.
(٨٧٢) کسى که مقدارى از شست پایش بریده، باید بقیه آن رابه زمین بگذارد، و اگر چیزى از آن نمانده، یا اگر مانده خیلى کوتاه است، باید بقیه انگشتان را بگذارد و اگر هیچ انگشت ندارد، باید هرمقدارى از پا باقى مانده به زمین بگذارد.
(٨٧٣) مهر یا چیز دیگرى که بر آن سجده مى‌‌کند، باید پاک باشد ولى اگر مثلا مُهر را روى فرش نجس بگذارد، یا یک طرف مُهر نجس باشد و پیشانى را به طرف پاک آن بگذارد اشکال ندارد.
(٨٧۴) کسى که فراموش کرده که موضع سجده او نجس بوده و یا نمى‌‌دانسته و بعد از نماز فهمیده، در صورتى که قصد قربت داشته، نمازش صحیح است، و اگر در بین نماز فهمید، اگر در حال سجده است پیشانى را از موضع نجس کم کم بکشد تا به موضع پاک برسد و اگر بعد از سجده فهمید، سجده‌‌هاى گذشته صحیح است.
(٨٧۵) اگر محل سجده منحصر در نجس شد، سقوط شرطیت طهارت خالى از وجه نیست؛ و اگر امر دائر است که به محل نجس سجده کند یا بر لباس پاک، تخییر خالى از وجه نیست و در صورتى که امید برطرف شدن عذر را دارد، احوط تأخیر نماز براى آخر وقت است.
(٨٧۶) اگر موضعى که پیشانى بر آن گذاشته مى‌‌شود نجس باشد و حالت سرایت هم نداشته باشد ولى قسمتى از آن به مقدارى که براى سجده لازم است پاک باشد، سجده بر آن کفایت مى‌‌کند.
(٨٧٧) اگر در روى پیشانى دمل و مانند آن باشد، چنانچه ممکن است باید با جاى سالم پیشانى سجده کند و اگر ممکن نیست باید زمین را گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد بر زمین بگذارد.
(٨٧٨) اگر دمل یا زخم تمام پیشانى را گرفته باشد باید به یکى از دو طرف پیشانى سجده کند و احتیاط در این است که اگر طرف راست ممکن است آن را بر طرف چپ پیشانى مقدم بدارد و اگر ممکن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نیست باید با سر اشاره کند و اگر آن هم نشد با بستن و باز کردن چشمها سجده را انجام دهد.
(٨٧٩) کسى که نمى‌‌تواند پیشانى رابه زمین برساند باید به قدرى که مى‌‌تواند خم شود و مُهر یا چیز دیگرى را که سجده بر آن صحیح است روى چیز بلندى گذاشته و طورى پیشانى را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است، ولى باید بنابر احتیاط کف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد.
(٨٨٠) کسى که هیچ نمى‌‌تواند خم شود، براى سجده باید سر را به قصد سجده خم کند و براى برخاستن از سجده، سر را بلند کند واگر این هم ممکن نشد، به قصد سجده چشم را مى‌‌بندد و به قصد برخاستن، چشم را باز مى‌‌کند و لازم نیست در این صورت بقیه اعضا یعنى کف دست و زانو و انگشت بزرگ پا روى زمین باشد، گرچه این کار در صورت امکان موافق احتیاط است.
(٨٨١) اگر پیشانى بى‌‌اختیار از جاى سجده بلند شود، چنانچه در موقع سجده استقرار پیدا کرده بود و حالا مى‌‌تواند خود را نگه دارد و به سجده برنگردد، باید نگذارد دوباره به جاى سجده برسد، و این یک سجده حساب مى‌‌شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بى‌‌اختیار دوباره به جاى سجده برسد، روى هم یک سجده حساب مى‌‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. و اگر استقرار پیدا نکرده بود حتى اگر مى‌‌تواند خود را نگه دارد، باید به سجده برگردد و روى هم یک سجده حساب مى‌‌شود و باید ذکر را بگوید، و اگر سجده اول است یک سجده دیگر بجا آورد.
(٨٨٢) اگر روى چیزى که بدن روى آن آرام نمى‌‌گیرد سجده کند باطل است ولى روى تشک یا چیز دیگرى که بعد از سر گذاشتن و مقدارى پایین رفتن آرام مى‌‌گیرد، سجده اشکال ندارد.
(٨٨٣) در رکعت اول و سوم که تشهد ندارد مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشاء، اگر بعد از سجده دوم بدون آن که مقدارى بنشیند براى رکعت بعد برخیزد، بنا بر اظهر نمازش صحیح است. ولى بنا بر احتیاط مستحب بعد از سجده دوم باید قدرى بى‌‌حرکت نشسته و بعد برخیزد.
(٨٨۴) مستحب است تکبیر گفتن در موقع رفتن به سجده و بعد از سربرداشتن از آن، و مستحب است در حال تکبیر دستها را بلند کند؛ و براى مرد مستحب است در موقع سجده رفتن، دستها را زودتر از زانوها بر زمین بگذارد و در موقع بلند شدن براى قیام، زانوها را زودتر از دستها از زمین بردارد و زن در حال رفتن به سجده، اول زانوها را به زمین مى‌‌گذارد بعد دستها را، و مستحب است در حال سجده بینى نیز به خاک و یا هر چه سجده بر آن جایز است گذاشته شود و بین دو سجده دعاهایى که وارد شده بخواند، مثل استغفار و مانند آن و مستحب است در بین دو سجده به حال تورّک بنشیند (یعنى بر ران چپ بنشیند و قدم راست را بر کف قدم چپ بگذارد) و برروى دو پا نشستن مکروه است، و براى زن مستحب است نشستن بر نشیمنگاه و بالا آوردن زانوها و چسباندن ران‌‌ها به یکدیگر، و همچنین مستحب است نمازگزار در وقت بلند شدن براى ایستادن بگوید: «بِحَولِ اللهِ وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقعُدْ».