انسانِ با اراده و همت که مى‌خواهد در مسير خودسازى گام بگذارد و روح خويش را تکامل بخشد بايد مراحلى را طى کند. درباره اين مراحل، علماى علم اخلاق و سالکان طريق عرفان، توصيه‌هايى فرموده‌اند
انسانِ با اراده و همت که مى‌خواهد در مسير خودسازى گام بگذارد و روح خويش را تکامل بخشد بايد مراحلى را طى کند. درباره اين مراحل، علماى علم اخلاق و سالکان طريق عرفان، توصيه‌هايى فرموده‌اند؛ مثلاً برخى اين مراحل را پيشنهاد داده‌اند:
تفکر، عزم و اراده، مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه. بعضى راه‌هاى ديگرى گفته‌اند، اما بى‌ترديد در همه راه‌هايى که اساتيد فن بيان فرموده‌اند، مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه وجود دارد.
فقيه عارف، ملامحسن فيض کاشانى در کتاب شريف محجة‌البيضاء، درباره مراحل تزکيه نفس بيانات عميقى دارد و معتقد است که سالک بايد از شش مرحله بگذرد: مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاقبه، مجاهده، و معاتبه.