(١١٧٧) موقعى که مأموم نیت مىکند، باید امام را معین نماید ولى دانستن اسم او لازم نیست، مثلا اگر نیت کند: اقتدا مىکنم به امام حاضر، نمازش
صحیح است.
(١١٧٨) اگر کسى به قصد اینکه فلانىاست اقتداکند بعداً معلوم شود که شخص دیگرى است، نماز او به جماعت باطلاست ولو آن دیگرى هم نزد او عادلباشد، و اگر به صورت وجوب یا استحباب یا احتیاط، مأموم قرائت نماز خود را خوانده باشد نماز او به طور فُرادى صحیح است، ولى اگر طورى بوده که اگر قبل از نماز مىفهمید که دومىاست، به او هم مثل اولى اقتدامىکرد، نمازش به جماعت نیز صحیح است.
(١١٧٩) مأموم باید غیر از حمد و سوره، همه چیز نماز را خودش بخواند، ولى اگر رکعت اول یا دوم او رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره خود را بخواند.
(١١٨٠) مأموم در نماز با مخالفین (غیر شیعه) واجب است به وظیفه منفرد عمل کند؛ و اگر لازم است تقیه کند، حمد و سوره و لااقل حمد را به صورت آهسته بخواند، ولى در غیر این صورت نماز را اعاده نماید.
(١١٨١) اگر مأموم در رکعت اول و دوم نماز صبح، مغرب و عشا صداى حمد و سوره امام را بشنود، اگر چه کلمات را تشخیص ندهد، باید بنا بر احتیاط حمد و سوره را نخواند، و اگر صداى امام را نشنود، مستحب است حمد و سوره بخواند ولى باید آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشکال ندارد.
(١١٨٢) اگر مأموم بعضى از کلمات حمد و سوره امام را بشنود باید بنابر احتیاط همان قدر از حمد و سوره را نخواند.
(١١٨٣) حمد و سوره خواندن مأموم در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر کراهت دارد و مستحب است به جاى آن ذکر بگوید.
(١١٨۴) مأموم نباید تکبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید، بلکه احتیاط واجب آن است که تا تکبیر امام تمام نشده تکبیر نگوید.
(١١٨۵) اگر مأموم پیش از امام عمداً هم سلام دهد بنا بر اقوى نمازش صحیح است؛ ولى احتیاط در این است که اگر عذرى ندارد و مىخواهد قبل از امام سلام دهد قصد انفراد کند.
(١١٨۶) اگر مأموم غیر از تکبیرةالاحرام و سلام ـکه حکم آن گذشتـ، چیزهاى دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد؛ ولى مستحب آن است که پیش از امام نگوید.
(١١٨٧) مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده مىشود و حکم آن گفته شد، کارهاى دیگر نماز، مانند رکوع و سجود را با امام یا کمى بعد از امام بجا آورد و نباید پیش از امام انجام دهد، و همچنین نباید زیاد از امام عقب بماند به طورى که مثلا امام از رکوع برخیزد ولى مأموم هنوز به رکوع نرفته باشد، و احتیاط در این است که با امام هم انجام ندهد بلکه کمى بعد از امام انجام دهد. ولى اگر پیش از امام مشغول افعال نماز شود یا اینکه از او زیاد عقب بماند، چنانچه تکبیرة الاحرام را بعد از امام گفته و جماعت منعقد شده باشد نمازش بنابر اقوى صحیح است، ولى معصیت کرده است، و اگر این مخالفت در نماز زیاد واقع شود، مخصوصاً اگر در چند رکن انجام بگیرد ممکن است از نماز جماعت خارج شود، ولى اصل نماز صحیح است.
(١١٨٨) اگر مأموم عمداً زودتر از امام سر از رکوع بردارد، باید بایستد تا امام سر از رکوع بردارد، و اگر به قصد متابعت، دوباره به رکوع برگردد نمازش باطل است.
(١١٨٩) اگر مأموم عمداً در غیر رکعت اول خودش، زودتر از امام به رکوع برود، باید صبر کند تا امام به او برسد و با او رکوع را تمام کند و برگشتن جایز نیست و در صورتى که تمام قرائت امام را درک کرده باشد نماز او صحیح است و اگر به حالت ایستاده برگشت و با امام دوباره رکوع کرد، نمازش باطل است، و اگر دوباره رکوع نکرد نماز و جماعتش صحیح است، اگر چه معصیت کرده است.
(١١٩٠) اگر سهواً پیش از امام سر از رکوع بردارد، چنانچه امام در رکوع باشد، باید به رکوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیاد شدن رکوع که رکن است نماز را باطل نمىکند، ولى اگر به رکوع برگردد و پیش از آن که به رکوع برسد، امام سر بردارد بنا بر اظهر نمازش باطل است، و همچنین در حکم سهو است اگر فراموش کند که مأموم است، و یا گمان کند که امام سر از رکوع برداشته، و یا هر عذرى که موجب ترک متابعت شده باشد.
(١١٩١) اگر مأموم سهواً قبل از امام سر از رکوع برداشت در حالى که ذکر واجب را نگفته بود، باید به قصد متابعت به رکوع برگردد و ذکر را بگوید ولى اگر دید که نمىتواند به رکوع امام برسد و امام زود سر برمىدارد، به رکوع برنگردد و به سبب نگفتن ذکر، نمازش باطل نیست.
(١١٩٢) اگر اشتباهاً سر بردارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتفاق بیفتد براى زیاد شدن دو سجده که رکن است نماز باطل نمىشود.
(١١٩٣) کسى که اشتباهاً پیش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد، و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد، نمازش صحیح است، ولى اگردر هر دو سجده این اتفاق بیفتد نمازش باطل است.
(١١٩۴) اگر اشتباهاً سر از رکوع یا سجده بردارد و سهواً یا به خیال این که به امام نمىرسد، به رکوع یا سجده نرود، نمازش صحیح است.
(١١٩۵) اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است، چنانچه به خیال این که سجده اول امام است، به قصد این که با امام سجده کند به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده، سجده دوم مأموم حساب مىشود و نمازش صحیح است، و اگر به خیال این که سجده دوم امام است به سجده رود و بفهمد سجده اول امام بوده، سجده اول او خواهد بود و بقیه نماز را با امام مىخواند.
(١١٩۶) اگر سهواً پیش از امام به رکوع رود وطورى باشد که اگر سر بردارد به مقدارى از قرائت امام مىرسد، باید سر بردارد و با امام به رکوع رود ونمازش صحیح است.
(١١٩٧) اگر سهواً پیش از امام به رکوع رود و طورى باشد که اگر برگردد به چیزى از قرائت امام نمىرسد، باید سر بردارد و با امام نماز را تمام کند و نمازش صحیح است و اگر سر برندارد تا امام برسد باز هم نمازش صحیح است.
(١١٩٨) اگر پیش از امام سهواً به سجده رود، باید سر بردارد و با امام به سجده رود و اگر برنداشت نمازش صحیح است.
(١١٩٩) اگر امام در رکعتى که قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، یا در رکعتى که تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود مأموم نباید قنوت و تشهد را بخواند ولى نمىتواند پیش از امام به رکوع رود، یا پیش از ایستادن امام بایستد بلکه باید صبر کند تا قنوت و تشهد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخواند.
(١٢٠٠) در تحقق جماعت فقط کافى است که مأموم نیت اقتدا داشته باشد و نیت امامت براى امام معتبر نیست و بدون نیت او جماعت از طرفین محقق مىشود و احکام آن، از قبیل متابعت و شک جارى است، امّا در استحقاق ثواب جماعت براى امام بدون نیت تأمل است و در این صورت احوط براى امام این است که احکام جماعت را بر این نماز جارى نکند.
(١٢٠١) صاحب مسجد و امام راتب (امامى که براى امامت آن مسجد معین شده)، و صاحب منزل یا مستأجر آن در صورت واجد شرایط بودن، از دیگران در امامت براى جماعت مقدّم هستند و مستحب است کسى را که فقیهتر یا قرائتش از دیگران بهتر یا مسنّتر یا هاشمى است امام جماعت قرار دهند.
(١٢٠٢) امام جماعت باید یک نفر باشد ولى اگر در بین نماز براى امام حادثهاى پیش آمد، مثل مردن، بیهوشى، دیوانگى، حدث، مرض، جارى شدن خون از بینى، احتیاج به قضاى حاجت، و همینطور است اگر امام متوجه شود که طهارت نداشته و یا نماز او شکسته بوده است، امام یا مأمومین مىتوانند دیگرى را امام قرار دهند، خواه آن فرد از اعضاى جماعت باشد و یا کسى باشد که ابتداءاً مىخواهد نماز بخواند.