قرائت

(٨٠۵) در رکعت اول و دوم نمازهاى واجب یومیه، انسان باید اول سوره حمد و بعد از آن بنا بر احتیاط در صورتى که مى‌‌داند یا مى‌‌تواند یاد بگیرد، یک سوره تمام بخواند. و بنا بر اظهر اگر سوره ضُحى را مى‌‌خواند باید سوره «‌‌الم نشرح‌‌» را هم به دنبال آن بخواند و اگر سوره فیل را خواند سوره قریش را هم بخواند.

(٨٠۶) اگر وقت نماز تنگ باشد، یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلا بترسد که اگر سوره را بخواند، دزد یا درنده، یا چیز دیگرى به او صدمه بزند، نباید سوره را بخواند؛ و اگر در کارى عجله داشته باشد به طورى که اگر سوره را بخواند ضررى به او مى‌‌رسد، مى‌‌تواند سوره را نخواند.

(٨٠٧) اگر عمداً سوره را پیش از حمد بخواند و قصد او این باشد که سوره جزء نماز باشد نمازش باطل است، ولى اگر قصد او قرآن خواندن باشد مانعى ندارد و بعد از حمد یک سوره بنا بر احتیاطى که قبلا ذکر شد مى‌‌خواند، و اگر اشتباهاً سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند.

(٨٠٨) اگر حمد و سوره یا یکى از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است ولى باید دو سجده سهو به خاطر فراموش کردن قرائت بجا آورد.

(٨٠٩) اگر پیش از آن که براى رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده، باید بخواند. و اگر بفهمد سوره را نخوانده، باید فقط سوره را بنا بر احتیاطى که گذشت بخواند‌‌؛ ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و بعد از نماز دو سجده سهو به خاطر زیاد شدن سوره بجا آورد‌‌؛ و نیز اگر خم شود و پیش از آن که به رکوع برسد‌‌، بفهمد حمد و سوره، یا سوره تنها، یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.

(٨١٠) اگر در نماز یکى از چهار سوره‌‌اى را که آیه سجده دارد، عمداً بخواند نمازش بنابر احتیاط باطل است. ولى در نماز مستحبى خواندن یکى از آنها جایز است و در بین نماز سجده مى‌‌کند.

(٨١١) اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره‌‌اى شود که سجده واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد، باید آن سوره را رها کند و بنا بر احتیاط سوره دیگر بخواند، و اگر بعداز خواندن آیه سجده بفهمد، باید بنا بر احتیاط سوره دیگرى بخواند و بعد از نماز، سجده آن آیه‌‌اى که سجده واجب داشته است بجا آورد.

(٨١٢) اگر در نماز آیه سجده را بشنود، بنا بر احوط بعد از نماز سجده آن را بجا مى‌‌آورد و نمازش صحیح است.

(٨١٣) در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه مستحب است در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره منافقین بخواند بلکه احتیاط مستحب در این است که بدون عذر اینها را ترک نکند؛ و اگر مشغول یکى از اینها شود، بنا بر احتیاط واجب نمى‌‌تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند.

(٨١۴) اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره «‌‌قل هو الله احد‌‌» یا سوره «‌‌قل‌‌یا‌‌أیها الکافرون‌‌» شود، نمى‌‌تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر به نصف نرسیده، مى‌‌تواند آن را رها کند و سوره جمعه و منافقین را بخواند.

(٨١۵) اگر در نماز، غیر سوره «‌‌قل هو الله احد‌‌» و «‌‌قل یا ایها الکافرون‌‌» سوره دیگرى بخواند، تا به نصف نرسیده مى‌‌تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند.

(٨١۶) اگر مقدارى از سوره را فراموش کند یا از روى ناچارى، مثلا به واسطه تنگى وقت یا جهت دیگر، نشود به هیچ وجه آن را تمام نماید، مى‌‌تواند آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد؛ و احتیاط در این است که به سوره «‌‌قل هو الله احد‌‌» یا «‌‌قل یا ایها الکافرون‌‌» عدول نماید و در ظهر جمعه به سوره جمعه و منافقین، اگر مانعى در کار نباشد‌‌.

(٨١٧) بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند، مگر در ظهر جمعه که مستحب است دو رکعت اوّل را بلند بخوانند.

(٨١٨) زن مى‌‌تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند، ولى اگر نامحرم صدایش را بشنود باید آهسته بخواند، در صورتى که شنیدن صداى او حرام باشد، مثلا ترس فتنه و لذت بردن در بین باشد بنابر اظهر.

(٨١٩) اگر در جایى که باید نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، یا در جایى که باید آهسته بخواند عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است؛ ولى اگر از روى فراموشى باشد‌‌، یا مسأله را نداند و احتمال خلاف هم ندهد و تردید در صحّت عملش نداشته باشد، به طورى که قصد قربت از او حاصل بشود‌‌، نمازش صحیح است و اگر در بین خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه کرده، بنابر اظهر لازم نیست مقدارى را که خوانده دوباره بخواند.

(٨٢٠) اگر کسى در خواندن حمد و سوره بیشتراز معمول صدایش را بلند کند، مثل آن که آنها را با فریاد بخواند، نمازش بنا بر احتیاط باطل است.

(٨٢١) انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسى که به هیچ وجه نمى‌‌تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که مى‌‌تواند بخواند و احتیاط مستحب در آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.

(٨٢٢) کسى که حمد و سوره و چیزهاى دیگر نماز را به خوبى نمى‌‌داند، و مى‌‌تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد‌‌؛ و اگر وقت تنگ است، دو صورت دارد: ١ ـ اگر در یادگرفتن کوتاهى کرده، در صورتى که عُسر و حرج نباشد بنا بر اظهر باید نمازش را به جماعت بخواند، یا کسى بخواند و او هم همراه او بخواند یا اگر ممکن است از روى نوشته‌‌اى بخواند. ٢ ـ اگر کوتاهى نکرده بنا بر احتیاط مستحب این کارها را انجام دهد.

اگر کسى از قرآن هیچ نمى‌‌داند‌‌، به مقدارى که واجب است در نماز از قرآن بخواند تسبیح و تهلیل و تکبیر مى‌‌گوید.

(٨٢٣) اگر یکى از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمداً آن را نگوید یا به جاى حرفى حرف دیگر بگوید مثلا به جاى «‌‌ض‌‌»‌‌، «‌‌ظ‌‌» بگوید به طورى که در زبان عربى بگویند آن حرف را تلفظ نکرده، و موافق هیچ یک از قرائت‌‌هاى هفتگانه نباشد؛ یا جایى که باید بدون زیر و زبر خوانده شود، زیر و زبر بدهد، یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است بنا بر احتیاط.

(٨٢۴) اگر زیر و زبر کلمه‌‌اى را نداند باید یاد بگیرد ولى اگر کلمه‌‌اى را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کند یاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست‌‌. ولى اگر نداند مثلا کلمه‌‌اى با «‌‌س‌‌» است یا با «‌‌ص‌‌» باید یاد بگیرد و چنانچه دو جور یا بیشتر بخواند، مثل آن که در «‌‌اهدنا الصراط المستقیم‌‌»‌‌، مستقیم را یک مرتبه با سین و یک مرتبه با صاد بخواند، نمازش باطل است، مگر آن که هر دو جور قرائت شده باشد و به امید رسیدن به واقع بخواند.

(٨٢۵) رعایت مدّى که در یک کلمه واقع شده واجب است؛ یعنى اگر در کلمه‌‌اى «‌‌واو‌‌» باشد و حرف قبل از «‌‌واو‌‌» در آن کلمه پیش (‌‌ضمّه‌‌) داشته باشد و حرف بعد از واو در آن کلمه همزه (‌‌ء‌‌) باشد، مثل کلمه سوء، باید آن واو را مدّ بدهد یعنى آن را بکشد؛ و همچنین اگر در کلمه‌‌اى «‌‌الف‌‌» باشد و حرف قبل از الف در آن کلمه زبر (‌‌فتحه‌‌) داشته باشد و حرف بعد از الف در آن کلمه همزه باشد، مثل جاء‌‌، باید الف آن را بکشد‌‌؛ و نیز اگر در کلمه‌‌اى «‌‌ى‌‌» باشد و حرف پیش از «‌‌ى‌‌» در آن کلمه زیر (‌‌کسره‌‌) داشته باشد و حرف بعد از «‌‌ى‌‌» در آن کلمه همزه باشد‌‌، مثل جىء‌‌، باید «‌‌ى‌‌» را با مد بخواند‌‌؛ و اگر بعد از این «‌‌واو‌‌» و «‌‌الف‌‌» و «‌‌ى‌‌» به جاى همزه (‌‌ء‌‌) حرفى باشد که ساکن است یعنى زیر و زبر و پیش ندارد، باز هم باید این سه حرف را با مدّ بخواند، مثلا در «‌‌وَ لاَالضَّآلّینَ‌‌» که بعد از الف حرف لام ساکن است باید الف آن رابا مدّ بخواند‌‌.

(٨٢۶) وصل به سکون در نماز ـ بنابر اظهر ـ جائز است و وقف غیر عمدى بر حرکت، وضعاً صحیح است و اعاده ندارد و احوط آن است که بدون عذر وقف به حرکت ننماید و معناى وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه‌‌اى را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد، مثلا بگوید «‌‌الرحمنِ الرحیمِ‌‌» و میم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگوید «‌‌مالک یوم الدین‌‌»‌‌. و معناى وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه‌‌اى را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آن که بگوید «‌‌الرحمنِ الرحیمْ‌‌» و میم الرحیم را زیر ندهد و فوراً «‌‌مالک یوم الدین‌‌» را بگوید.

(٨٢٧) در رکعت سوم و چهارم نماز مى‌‌تواند فقط یک حمد بخواند، یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید یعنى سه مرتبه بگوید‌‌: «‌‌سُبحانَ اللهِ وَ الْحَمدُ للهِ وَ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکبَر‌‌»‌‌؛ و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه را بگوید بنا بر اقوى کافى است ولى سه مرتبه فضیلت بیشتر دارد و موافق احتیاط است؛ و مى‌‌تواند در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید و بهتر است در هردو رکعت تسبیحات بخواند‌‌.

(٨٢٨) در تنگى وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.

(٨٢٩) بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.

(٨٣٠) اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنا بر احتیاط واجب باید «‌‌بسم الله‌‌» آن را هم آهسته بگوید‌‌.

(٨٣١) کسى که نمى‌‌تواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.

(٨٣٢) اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید، چنانچه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

(٨٣٣) اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال این که در دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز با گمان به این که در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.

(٨٣۴) اگر در رکعت سوم یا چهارم مى‌‌خواست حمد بخواند ولى تسبیحات به زبانش آمد، یا مى‌‌خواست تسبیحات بخواند ولى حمد به زبانش آمد باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند. ولى اگر عادتش خواندن چیزى بوده که به زبانش آمده، و در خزانه قلبش آن را قصد داشته مى‌‌تواند همان راتمام کند ونمازش صحیح است.

(٨٣۵) کسى که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.

(٨٣۶) مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد، آهسته بگوید‌‌: «‌‌أعوذ بالله من الشیطان الرجیم‌‌»‌‌، و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، «‌‌بسم الله الرحمن الرحیم‌‌» را بلند بگوید‌‌. و نیز مستحب است حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هرآیه وقف کند‌‌، یعنى آن را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آیه توجه داشته باشد، و اگر نماز را به جماعت مى‌‌خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فُرادى مى‌‌خواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید‌‌: «‌‌الحمد لله ربّ العالمین‌‌»‌‌، و بعد از خواندن سوره «‌‌قل هو الله أحد‌‌» یک یا دو مرتبه «‌‌کذلِک اللهُ رَبّی‌‌» یا سه مرتبه «‌‌کذلِک اللهُ رَبُّنا‌‌» بگوید، و بعد از خواندن سوره کمى صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند‌‌.